Kapı eşiği etkisi; odaya girince ne yapacağımızı neden unuturuz?
Bu durumun yorgunluktan kaynaklanması olası. Ama bilim insanları kapıdan geçmenin de bu türlü unutkanlıklara yol açabileceğini söylüyor.
“Kapı eşiği etkisi” denen bu duruma nazaran bir huduttan geçince kısa mühlet evvel kıymet taşıyan şeyler unutulabiliyor.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran 2011’de yapılan bir araştırmada bu teoriyi test eden bilim insanları, iştirakçilere objeler vererek sanal yahut gerçek ortamlarda bunları taşımalarını söyledi. İştirakçilerin bir kapıdan geçtikleri vakit, yalnızca odanın içinde yürüyenlere kıyasla ne yapacaklarını unutmaya daha yatkın olduğu tespit edildi.
SADECE KAPIYI GEÇİYOR OLMAK BİLE UNUTMAYA NEDEN OLUYOR
Araştırmacılar bu duruma, beynin anıları bölerek depolama biçimininin yol açtığını öne sürüyor. Esasen beyin, anıları süregelen olaylar biçiminde değil, kesimler halinde kaydediyor.
Bilim insanları bir hududu geçmenin, beynin o alanın olay modelini güncellemesine ve daha evvelki olaylarla bağlı objelerin unutulmasına yol açtığını söylüyor. Özcesi; mutfaktan bir şey alma fikri salondaki olayla ilişkilendiriliyor lakin mutfağa varınca ortadaki temas kopuyor.
Makalenin müelliflerinden Gabriel Radvansky, o vakit yaptığı açıklamada “Bir kapıdan girmek yahut çıkmak, zihindeki aktiflik kısımlarını ayırıp dosyalayan bir ‘olay sınırı’ vazifesi görüyor” demişti:
Farklı bir odada verilen bir kararı ya da faaliyeti hatırlamak güç bir şey zira bunlar kısımlara ayrılıyor.
Bazı çalışmalardaysa, gerçek bir kapıdan geçmeden yalnızca bunu yaptığını hayal etmenin bile unutkanlığa yol açabildiği gözlemlenmişti. Son yıllarda yapılan çalışmalarda kapı eşiği tesirinin, başka etkenlere de bağlı olduğuna dair bulgular ediniliyor.
2021 tarihli bir araştırmadaki iştirakçiler, sanal gerçeklik gözlükleriyle gerçek olmayan odalarda gezindi. İştirakçilerden masalarda yer alan eşyaları ezberleyip diğer bir masaya geçmesi istendi. Kimi masalar, sanal otomatik kapılarla girilen diğer odalarda yer alıyordu.
Araştırmacılar bu deneyde, kapıların hafıza üzerinde bir tesir yaratmadığını gözlemledi. Lakin daha sonra tıpkı misyon, bir yandan sayı sayarak tekrar edildi. Bu deneyde sayı sayarak hafızalarını zorlayan iştirakçiler objeleri daha çok unuttu.
Bilim insanları, sanal ortamdaki odaların esasen birbirinin birebiri olmasından ötürü, buradaki tesirin kapı eşiğinden geçmekten fazla, bağlamın değişmesine bağlıyor.
Psikolog Tom Stafford da kapı eşiği tesirinin, hem fizikî hem de zihinsel ortamın değişmesinden kaynaklandığını söylüyor.
Örneğin meskenden çıkarken anahtarları almak için yatak odasına gittiğinizi düşünün. Stafford, anahtarları alma niyetinin, “evden çıkmak”, “işe gitmek” ve “işten kovulmamak” üzere daha büyük planların modülü olduğunu söylüyor.
Bu adımların her birinin dikkat gerektirdiğini belirten Stafford, bunu bir jonglörün tabakları çevirmesine benzetiyor. Bir tabaktan yahut odadan başkasına geçerken, daha büyük planın kesimi olan öteki işlerin hatırlanmasıyla yatak odasına girince anahtar unutulabiliyor.
Stafford “Kapı eşiği tesiri, hem fizikî hem de zihinsel ortamı değiştirdiğimiz, farklı bir odaya geçtiğimiz ve farklı şeyler düşündüğümüz için ortaya çıkıyor” diyerek ekliyor:
Muhtemelen döndürmeye çalıştığımız birçok tabaktan yalnızca biri olan, çabukla düşünülmüş gaye, bağlam değiştiğinde unutuluyor.
