DİSK-AR raporu: Geniş tanımlı işsizlik oranı rekor seviyelerde!
TÜİK datalarına nazaran Mart 2025 itibariyle işsizlik oranı 0,3 puan azalarak yüzde 7,9 düzeyinde gerçekleşti. İktidar sayısı ‘işsizlikte rekor’ olarak duyurdu. Buna rağmen geniş tarifli işsizlik oranı (gerçek işsizlik) yüzde 28,8’e yükseldi. DİSK-AR, gerçek işsizliğin pandemi düzeylerine yaklaştığı ikazını yaptı.
Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) Nisan 2025 tarihli “İşsizliğin Görünümü” raporuna nazaran, Türkiye’de geniş tarifli işsizlik oranı yüzde 28,8’e yükselerek rekor düzeylere yaklaştı.
DİSK-AR’ın TÜİK datalarından yararlanarak yaptığı hesaplamalar, gerçek işsiz sayısının 12 milyona dayandığını ortaya koydu.
PANDEMİDEKİ İŞSİZLİK ORANINA YAKLAŞILDI
Rapora nazaran Mart 2025 prestijiyle mevsim tesirinden arındırılmış dar tarifli işsizlik oranı yüzde 7,9 olarak açıklanırken, geniş tarifli işsizlik oranı pandemi periyodundaki düzeylere yaklaşarak yüzde 28,8’e ulaştı. Geniş tarifli işsiz sayısı son bir yılda 2 milyon 182 bin kişi artarak 11 milyon 730 bine yükseldi. Birebir devirde çalışmaya hazır olduğu halde iş aramaktan vazgeçmiş kişi sayısının 5,3 milyonu bulduğu belirtildi.
KADINLARDA GERÇEK İŞSİZLİK YÜZDE 38,2
Özellikle bayan işsizliği dikkat alımlı boyutlara ulaştı. Mevsim tesirinden arındırılmış bilgilere nazaran, bayanlarda geniş tarifli işsizlik oranı yüzde 38,2’ye çıkarken, erkeklerde bu oran yüzde 23,1 olarak kaydedildi. Geniş tarifli bayan işsizliği ile erkek işsizliği ortasındaki farkın 15,1 puana ulaştığı vurgulandı.
İŞSİZLER İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALAMIYOR
Raporda ayrıyeten, işsizlerin büyük çoğunluğunun işsizlik ödeneğinden yararlanamadığı tabir edildi. TÜİK’in resmi bilgilerine nazaran Mart 2025’te 2 milyon 807 bin dar tarifli işsiz bulunurken, İŞKUR datalarına nazaran sırf 473 bin 626 kişi işsizlik ödeneği alabildi. Böylelikle, resmi işsizlerin sırf yüzde 14,9’u işsizlik sigortasından faydalanabildi; yaklaşık 2,3 milyon işsiz işsizlik ödeneğinden yararlanamadı.
DİSK-AR raporu, dar tarifli işsizlik oranlarının düşük gösterilmesine karşın, geniş tarifli işsizlik oranlarının pandemi periyodundaki düzeyleri tekrar yakaladığını ve işsizlik probleminin yapısal bir boyut kazandığını vurguladı.
İŞSİZLİKLE ÇABA ÖNERİLERİ
DİSK-AR, işsizlikle gayret kapsamındaki tedbirlerini şöyle sıraladı:
- Haftalık çalışma mühleti gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate indirilmeli
- Fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat hududu 90 saate düşürülmelidir
- Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “insana yaraşır iş” yaklaşımı temel alınmalı, herkese garantili ve nitelikli işler sağlanmalıdır
- İş Yasası’nın 25/II. hususu tekrar düzenlenmeli ve keyfi işten çıkarmalar önlenmelidir
- İşsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma şartları kolaylaştırılmalı, ödenek ölçüsü yükseltilmelidir
- İşsizlik Sigortası Fonu’nun hedef dışı kullanımına son verilmelidir. Fon’dan patronlara dönük teşvik ve takviyeler sona erdirilmelidir
- Kamu istihdamı artırılmalı, kamuya dayalı teminat içeren çalışma biçimleri teşvik edilmelidir
- Kamu girişimciliği ve hizmetleri, istihdam yaratacak biçimde yine ele alınmalı
- Kamu işçi açığı giderilmeli ve kapatılan kamu kurumları tekrar açılmalıdır
- İşbaşında eğitim ismi altında çırak, stajyer, kursiyer ve bursiyerlerin ucuz işgücü olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir
- Milletlerarası çalışma normlarına uygun olarak herkese yılda en az bir ay fiyatlı yıllık müsaade hakkı tanınmalıdır
- Sendikal haklar ve özgürlükler garanti altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı ve herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için yasal düzenlemeler yapılmalıdır
- Bayan istihdamının artırılması ve işsizliğin azaltılması için; İşgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli
- Konut içi bakım hizmetleri kamusal olarak devlet tarafından sağlanmalı
- Nitelikli, yaygın ve fiyatsız bakım hizmetleri ile bayanların üzerindeki yük hafifletilmelidir.
