İran Hürmüz Boğazı’nı kapatırsa neler olur?
Hürmüz Boğazı, dünya güç ticaretinin ana arterlerinden biri olarak kabul ediliyor. İran ile Umman ortasında yer alan ve Basra Körfezi’ni Umman Denizi’ne bağlayan boğaz, dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20’sine konut sahipliği yapan bir geçiş noktası.
ABD Güç Bilgi Yönetimi (EIA) verilerine nazaran 2023 yılı prestijiyle günde ortalama 20,5 milyon varil ham petrol bu koridordan taşınıyor. Bu ölçü, deniz yoluyla taşınan global petrolün yaklaşık üçte birine karşılık geliyor.
Yalnızca petrol değil, Katar başta olmak üzere Körfez ülkelerinden çıkan sıvılaştırılmış doğalgazın büyük kısmı de bu dar geçitten geçiyor. Bu nedenle Hürmüz’ün kapanması durumunda global güç arzı bir anda daralabilir ve petrol fiyatlarında keskin artışlar yaşanabilir.
Uzmanlara nazaran bu durum, 2011’de İran’ın benzeri bir tehdidinin akabinde Brent petrolün 125 doları aştığı senaryonun çok daha ötesine geçebilir.
ENERJİ KRİZİ
Sadece güç değil, global ticaret zincirleri de boğazın kapanmasından direkt etkilenir. Bilhassa Asya ülkeleri; Japonya, Güney Kore, Hindistan üzere güce büyük ölçüde bağımlı ekonomiler krizin birinci halkasında yer alır. Avrupa pazarı ise artan LNG fiyatları ve alternatif arz kaynaklarının sonluluğu nedeniyle kısa müddette güç krizine sürüklenebilir.
Askerî açıdan değerlendirildiğinde, Hürmüz Boğazı’nın kapatılması sırf ekonomik değil, jeopolitik bir kırılma manasına gelir. ABD’nin Katar, Bahreyn, Kuveyt ve BAE’de bulunan üsleri, İran’ın kısa menzilli füze menzilinde bulunuyor. CNN’e konuşan analistler, İran’ın binlerce balistik füzesiyle bu üsleri maksat alabileceğini ve bölgede direkt ABD-İran çatışmasının kaçınılmaz hâle gelebileceğini belirtiyor.
DOMİNO TESİRİ YARATIR
Uluslararası hukuk açısından da deniz trafiğine yönelik bu cins bir engelleme, “savaş eylemi” olarak tanımlanıyor. Bu durumda sadece ABD değil, NATO üyesi pek çok ülke güç güvenliği gerekçesiyle direkt müdahil olabilir.
Columbia Üniversitesi Global Güç Siyasetleri Merkezi’nden Prof. Jason Bordoff’a göre Hürmüz Boğazı’nın kapanması, güç, sigorta, lojistik, deniz hukuku ve jeopolitik istikrar alanlarında eşzamanlı bir domino tesiri yaratır. “Küresel sistemin kırılganlığı bu boğazda düğümleniyor,” diyen Bordoff, bu cins bir krizin tesirinin yalnızca bölgesel değil, dünya iktisadının tüm istikrarlarını sarsabilecek güçte olduğunu vurguluyor.
ABD’NİN İRAN’A SALDIRISI
ABD Başkanı Donald Trump, Fordo, Natanz ve İsfahan’daki İran nükleer tesislerine düzenlenen saldırıyı “tarihi bir askeri başarı” olarak duyurdu. B-2 tipi bombardıman uçaklarının yer aldığı operasyonda İran’ın nükleer altyapısının “tamamen yok edildiği” argüman edildi.
İran Atom Enerjisi Kurumu ise saldırıyı doğrulayarak ABD’ye karşı milletlerarası yasal süreç başlatacaklarını bildirdi. Birebir açıklamada İran’ın nükleer programını sürdüreceği mesajı verildi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Trump’ı bahadır kararı için tebrik etti. Öte yandan İran’a yakın kaynaklardan gelen açıklamalar tansiyonu daha da tırmandırdı. Kayhan gazetesi, İran İhtilal Muhafızları’nın ABD’ye ilişkin üsleri maksat alması gerektiğini savundu. Henüz İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’den direkt bir açıklama gelmiş değil.
MİSİLLEME TEHLİKESİ
ABD tarafında ise yüksek alarm durumu sürüyor. Lider Trump, Truth Social platformundan yaptığı paylaşımda, “İran’dan gelecek rastgele bir misilleme, bu gece gördüğünüzden çok daha büyük bir güçle karşılanacaktır” tabirlerini kullandı. Bölgede hava savunma sistemlerinin devreye girdiği, Tahran semalarında gece boyunca ağır hava trafiği yaşandığı bildirildi.
CNN’den Rhea Mogul’un aktardığına nazaran, Lider Donald Trump, “İran’ın misillemede bulunacağına dair gerçek bir endişe” olduğunu söyledi.
Gözler artık, İran’ın nasıl bir karşılık vereceğinde. Bilhassa Hürmüz Boğazı’nın kapatılması üzere radikal bir adım, sadece ABD-İran çatışmasını değil, dünya iktisadının kırılgan istikrarlarını de altüst edecek bir sürecin başlangıcı olabilir.
