İnsan etkisiyle gelen tarihin en hızlı yok oluşu: Dodo kuşunun neslinin tükenme süreci ve insan etkisi
Dodo kuşu, tarihin en dramatik yok oluş öykülerinden birinin baş kahramanı olarak kabul edilir. Uçamayan, iri yapılı ve sadece Mauritius Adası’nda yaşayan bu kuş çeşidi, 1600’lü yılların sonlarında büsbütün yok oldu. Kısa müddette yeryüzünden silinmesinin gerisinde ise büyük ölçüde insan faaliyetleri yer alıyor. Pekala, dodo kuşu neden ve nasıl kuşağı tükendi? İnsan tesiri bu süreci nasıl hızlandırdı? İşte, dodo kuşunun yok oluş süreci ve insan faktörü…
DODO KUŞU NEDİR?
Dodo kuşu (Raphus cucullatus), yalnızca Hint Okyanusu’nda yer alan Mauritius Adası’nda yaşamış, uçamayan ve yaklaşık 15–20 kilo tartısında bir kuş çeşididir. Güvercingiller familyasına ilişkin olan dodo, uçamamasına karşın iri gövdesi ve gagasıyla epey dikkat cazipti. Beşerler onu birinci defa 1500’lü yıllarda keşfettiğinde, hayli sakin ve beşere yaklaşan bir tıp olduğu görülmüştü.
Bilimsel ismi:
Raphus cucullatus
Yaşadığı yer:
Sadece Mauritius Adası
Fiziksel özellikleri:
Uçamayan, iri yapılı, yaklaşık 15–20 kg ağırlığında
Öne çıkan özelliği:
Doğal düşmanlarının olmaması ve insanlardan korkmaması
Dodo kuşu, evrimsel olarak ada hayatına büsbütün ahenk sağlamış bir kuştu. Fakat bu ahenk, dış tehditlere karşı savunmasız olmasına yol açtı.
DODO KUŞUNUN JENERASYONU NASIL TÜKENDİ?
1. Avlanma ve insan tüketimi
1500’lü yıllarda Mauritius’a ulaşan Avrupalı denizciler, dodo kuşlarını besin kaynağı olarak görmeye başladı. Uçamayan ve kaçamayan bu kuşlar, kolay av haline gelerek süratle azaldı.
2. Yabancı cinslerin getirilmesi
İnsanlar yalnız gelmedi; yanlarında fare, domuz, köpek ve maymun üzere cinsleri de getirdi. Bu hayvanlar dodo kuşlarının yumurtalarını yiyerek çeşidin üreme bahtını yok etti.
3. Doğal ömür alanlarının yok edilmesi
Adadaki ormanların kesilmesi ve tarım faaliyetlerinin başlaması, dodo kuşunun ömür alanını daralttı. Besin bulmakta zorlanan ve yumurtlama alanlarını kaybeden kuşlar için durum giderek berbatlaştı.
4. Bilimsel ilgisizlik ve farkındalık eksikliği
Dodo kuşunun yok oluş sürecinde, onu korumak için hiçbir efor gösterilmedi. O devirde tiplerin korunması üzere bir anlayış bulunmadığı için, soyunun tükendiği fark edildiğinde artık çok geçti.
DODO KUŞUNUN KUŞAĞI NE VAKİT TÜKENDİ?
Dodo kuşu, beşerler tarafından keşfedildikten yalnızca 80 yıl sonra, yani yaklaşık 1681 yılında büsbütün yok oldu. Bu süratli yok oluş, dünya tarihindeki en çarpıcı çeşit tükenişlerinden biri olarak kayda geçti.
