Çocuklarla cinsellik hangi yaşta, nasıl konuşulmalı?

Yaygın kanının tersine çocuklarla cinselliği konuşmak için ergenliği beklemeye gerek yok.

Çocukların bu mevzuya gereğince hazırlanmaları bedensel, ruhsal, duygusal ve zihinsel gelişimleri için hayli kıymetli görülüyor.

Diğer yandan, küçük yaşlarda istismar ve ilerleyen yaşlarda partnerleri tarafından şiddet görme risklerine karşı korunuyorlar.

Uzmanlar cinsellik konusunun yalnızca üreme davranışlarından ibaret olmadığını da vurguluyor.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’nun (UNICEF) cinsel eğitim hakkında hazırladığı milletlerarası rehberde cinsellik, bedellerden insan haklarına epey geniş kapsamda sekiz temel mevzuyla ilişkilendiriliyor.

Peki farklı yaşlardaki çocuklarla cinsellik hakkında nasıl konuşulmalı?

“İNSAN HAKLARINA GİRİŞTE KIYMETLİ BİR KAZANIM”

Cinsellikle ilgili irtibat erken periyotlardan itibaren başlıyor. Bu devirde öne çıkan mevzulardan biri vücuda hürmet.

UNICEF’e nazaran çocuklar beş yaşından itibaren bedensel hakları öğrenebiliyor ve vücutlarıyla ilgili hudut çizebiliyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan Aile Sıhhati ve Planlaması Vakfı (TAP Vakfı) Cinsel Sıhhat Eğitim Programı Koordinatörü, ebeveynlerinin ve yakınlarının bebeklikten itibaren çocukların özel alanına hürmet duymasının ehemmiyetini vurguluyor:

“Çocuk genel olarak kıymetli olduğunu biliyor. Vücudun tüm bölgelerin özel ve ona ilişkin olduğunu öğreniyor. Bunun sonucunda başka insanların da aslında kıymetli, özel olduğunun farkına vardığında bu, aslında insan haklarına giriş noktasında çok kıymetli bir kazanım oluyor. “

Aksi durumundaysa çocuklar için riskli sonuçlar doğabiliyor.

Yıldırım, yetişkinlerin çocukları isteği dışında öpmesi ya da onlara dokunmasının çocuğa “Yetişkinler bana istediği vakit, istediği halde dokunabilir” bildirisi verdiğini söylüyor.

Yıldırıma’a nazaran bir başka değerli bildiri da çocuğun ebeveynlerine ve bakım verenlerine her hususta soru sorabileceğini bilmesi.

“Yanıtını bilmiyorsak ya da hazırlıksız yakalandıysak, çocuğa yanıtı araştıracağımız kelamını verip, kendimizi hazırlayıp kesinlikle geri dönmeliyiz.”

YIldırım ayırca küçük çocuklar için öğrenme fırsatları ortaya çıktığında bunlara hakikat karşılık vermek gerektiğini söylüyor.

“Çocuk gebe bir kedinin karnının neden şiş olduğunu sorduğunda bunun onun yaşına uygun bir biçimde yanıtlanması gerekiyor” diyor.

Buna nazaran, çocuğu geçiştirmek, kaçamak cevaplar vermek üzere reaksiyonlar çocukların sonraki seferlerde bu mevzuyu itimatla konuşması mümkünlüğünü azaltıyor.

Getty Images TAP Vakfına nazaran çocukların yaşı büyüdükçe cinsellik konusunda internete istişare mümkünlüğü artıyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan cinsel sıhhat alanında uzman Rayka Kumru, çocukların ailelerinden karşılık alamadıklarında yanlış kaynaklara inanmaları mümkünlüğünün arttığını kaydediyor.

Avustralya’daki Curtin University’den seksoloji yüksek lisans derecesi olan Kumru, çocuklarda şimdi cinselliğe dair bir olumsuzluk, önyargı ve kaygı oluşmadan evvel, ebeveynlerinden kendi kültürel bedelleri ve görüşlerine paralel olarak bilgi edinmelerinin ilerleyen yaşlarda bağlantı kurmalarını kolaylaştırdığını söylüyor.

Kumru bunun ayrıyeten çocukların “olumsuz bir durumda ebeveynlerinden dayanak almalarına da vesile olduğunu” söylüyor.

“EBEVEYNLERİN TEK RAKİBİ GOOGLE”

Uzmanlara nazaran ailelerinden dengeli ve sağlıklı karşılıklar alamayan çocukların internete yönelmesi mümkünlüğü artıyor.

“Ebeveynlerin tek rakibi Google” diyen Kumru, “Yetişkinlerin bile Google’a bir soru sorduğu vakit başlarının ne kadar karıştığını varsayım edebiliyoruz” ihtarında bulunuyor.

Kumru, çocukların, porno üzere kaynaklardan vücuda, toplumsal cinsiyet rollerine, cinselliğin nasıl işlediğine dair yanlış bilgi edinmelerinin önünün açıldığını belirtiyor.

TAP Vakfının bu yıl Türkiye genelinde 9-14 yaş kümesindeki 500’den fazla çocuğun iştirakiyle yaptığı araştırmaya nazaran, çocukların yaşı büyüdükçe cinsellik hususlarında internete yönelme mümkünlüğü artıyor.

İlk kümede kimseye sormadığını söyleyenlerin oranı yüzde ikiyken, ilerleyen yaşlarda bu oran yüzde 4’e çıktı.

Psikolojik danışmanlara sorma oranı ise yaş büyüdükçe yüzde 13’ten yüzde 7’ye düştü.

İnterneti kaynak olarak görenlerin oranı 9-11 yaş kümesinde yüzde 2’den 12-14 yaş kümesinde yüzde 7’ye yükseldi.

“SADECE SIHHAT KONUSU HALİNE GETİRMEK BİR NEVİ SANSÜR”

Ancak uzmanlara nazaran, ailelerin bu mevzuda kâfi bilgi sahibi olduğunu söylemek güç.

Şenay Yıldırım, alandaki müşahedeleri ve farklı araştırmaları birlikte kıymetlendirerek ailelerin cinsellik eğitimini okuldan ya da sıhhat kurumlarından beklediklerini söylüyor:

“Ancak bir işbirliği olması gerekiyor. Çocuklara danışabilecekleri alanların açılması gerekiyor. Kapsamlı cinsellik eğitimini yalnızca sıhhat konusu haline getirmek de bir nevi sansür uygulamak manasına geliyor.”

“Aslında cinsellik toplumsal, fizyolojik ve ruhsal bir mevzu. Eğitim kurumları, aileler ve sıhhat kurumlarının bunu işbirliği halinde yürütmesi gerektiğini düşünüyoruz. “

ÇOCUKLARLA NASIL KONUŞMAK GEREKİR?

BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan çocuk, genç ve erişkin psikiyatristi Prof. Dr. Bengi Semerci ise cinselliğin bir kere konuşup bitecek bir mevzu olmadığını vurguluyor.

Bununla birlikte hangi yaşta olurlarsa olsunlar, çocuklarla konuşurken dikkat edilmesi gereken kıymetli noktaları şu biçimde sıralıyor:

Cinsellik yalnızca vücutla ilgili değildir: Çocuklar cinselliğin yalnızca vücutları ile ilgili olmadığını öğrenmelidir. Bu nedenle, cinsellikle birlikte onlara sevgiyi de anlatın. Çocukların cinselliği birebir vakitte sorumluluk, yakınlık ve sevgi bağlantısı olarak öğrenmesi kıymetlidir.

Cevaplarınızı olabildiğince basitleştirin: Çocuğunuz soru sorduğunda, kısa ve kolay bir biçimde cevaplayın. Açıklamayı yaparken çocuğun yaşını düşünün. Çocuklar karşılıklarını istedikleri soruları sorarlar, onlara sorduklarından fazla bir şey söylemenize gerek yoktur.

Dokunmanın tiplerini anlatın: Çocuk sarılmanın beğenilen bir davranış olduğunu bilmeli. Bununla birlikte size ve arkadaşlarına ne biçimde dokunmasının uygun olacağını öğrenmeli.

Değerleri anlatın: Çocuklar pahaları erken yaşta öğrenir. Bayanların ve erkeklerin birbirlerine nasıl davranmaları gerektiğini anlatın.

Diğer kaynakların kontrolü: Çocuğunuzun cinselliğe ait bilgi sahibi olduğu tek kaynağın siz olmadığınızı unutmayın. Cinsel içerikli yayınlar, müzikler, kliplerle ilgili olarak her vakit seçici olmalısınız.

“CİNSEL ORGANLARIN BİYOLOJİK İSİMLERİNİ KULLANIN”

Sakin ve rahat olun: Çocuğunuz en tuhaf soruyu sorduğunda bile sakin olmaya çalışmak ve çocuğu yargılamadan merakına hürmet duymak gerekir.

Soruyu tam anlayın: Çocuğunuz bir soru sorduğunda çabucak uzun bir konuşmaya başlamayın. Evvel çocuğunuzun sorduğu şeyi tam olarak anladığınızdan emin olun.

Sorularını yargılamayın: Çocuğunuzun sorusu ne olursa olsun, bunu nereden öğrendiğini sorgulamayın ve yargılamayın.

Mahremiyeti öğretin: Çocuğunuzun, insanların özel vakitlere muhtaçlık duyduğunu anlamasını sağlayın. Kapınız kapalı olduğunda girmeden evvel vurması gerektiğini öğretin. Siz de onun kapısı kapalıyken birebirini yapın.

Cinsel organların biyolojik isimlerini kullanın: Çocuk söyleyebildikten sonra, cinsel organlara öteki isim takmak anlamsızdır. Bu nedenle, üç yaşından sonra, ebeveynler gerçek anatomik isimleri kullanmalıdır.

Cinselliği konuşmaya erken başlayın: Küçük çocuğunuza burnunun, ağzının yerini öğretirken “Bu senin penisin” ya da “Bu senin vajinan” halinde, cinsel organlarının da yerini öğretin. Büyüdükçe üzerine bilgi eklemeniz kolaylaşır.

Bir sonraki devri açıklayın: Çocuklarla cinsellik hakkında konuşurken bir sonraki gelişim devriyle ilgili de kısaca konuşun. Çocuklar bedenleri süratle değiştikçe kaygılanırlar.