Göç ve hafıza

Hafıza ve göç objeleri, sesler ve imgeler, kurmaca yapıların yer aldığı stant, toplum belleğinin hafızası üzere.

Geçmişten bulduğumuz bir çanta, bir kalem, bir elbise askısı ya da sesler bizi geçmişe götürebilir. Güneştekin’in standı de harflerle ve birçok obje ile geçmişimize ayna niteliği taşıyor.

Güneştekin ile stant seyahatini konuştuk.

YEDİ FARKLI STÜDYO

Bu kapsamlı standın fikir ve oluşum sürecinden bahseder misiniz?

Kayıp Alfabe, elbet sanat hayatımın en kapsamlı standı. Son altı yılda ürettiğim farklı disiplinlerden işlerle oluşuyor. Standın niyeti ve kapsamı iki yıl evvel oluşmaya başladı.

Bu müddet zarfında hem İstanbul’da hem de İstanbul dışında yedi farklı stüdyoda ağır bir halde çalıştık. Artİstanbul Feshane şu anda kentin en büyük stant alanı ve orada çalışmak sanat fuarlarından daha büyük bir alanı yönetmeyi gerektiriyor. Fakat hayalimdeki stant sistemine nazaran alanın sonları olduğunu söyleyebilirim ve kimi yerleştirmeler için ölçeği tekrar gözden geçirmek zorunda kaldım. Bunun üzere tarihî açılımı olan yerlerde daha da hassas bir çalışma yapmanız gerekir. Zira Feshane, kentsel ve sembolik manası olan bir fabrika. Endüstriyel bir miras, çelik ve cam fabrika modelinin birinci örneklerinden. Yerin içindeki çelik yapıyı baskılamayan bir çalışmayla sergileme alanları yaratmamız gerekiyordu. Kendini farklılaştıran lakin tıpkı vakitte bu ayrımları bozan bir mimari tasarım çalıştık. Kavramları tartışan ve müsabakalara odaklanan bir stant yapısı kurguladık. Bu nedenle, izleyicinin bu müsabakaları deneyimlemesi, sorular sorabilmesi ve bu müsabakaların başka ucunda ne yahut kim olduğunu düşünebilmesi için izleme suratını gereğince yavaşlatan bir sergileme stratejisi uyguladık.

Serginin ismi neden “Kayıp Alfabe”?

Alfabenin niyet çerçevemizi oluşturma gücü beni her vakit büyülemiştir. Lisan üzerine çalışmalarıma 2014 yılında Bellek İvmesi standıyla başlamıştım. Bu standımda son derece karışık bir sıkıntı olan alfabe siyasetlerine, ulusların, kültürlerin ve ideolojilerin spesifik bir harf kümesini belirli bir lisana atfetme teşebbüslerine bakarak çalıştım. Burada lisanların buharlaşması ve dilsel ele geçirmelerin neden olduğu kayıplar ve yarattığı travmalarla ilgileniyorum. Anadile yabancı bir alfabenin dayatılması tecrübesi de bunların ortasında. Kayıp alfabelere dair hassasiyetimi taş ve metal oluşumlarla işlediğim çalışmalar, standa ismini veren çalışmalar. Metalden oyulan harfler topluluğuyla görsel ve dilsel olanı istikrar görünümünde tutmaya yönelen, yerleşimleriyle alfabenin inşa edilmiş bir manzara olduğunun altını çizen işler. Standın kürasyonunda harfleri tıpkı vakitte seslerle üst üste göreceksiniz. Alfabelerin yalnızca lisanın formları olmadığını, tıpkı vakitte içinde formlandığı öbür kültürleri ve öteki sesleri de kapsadığını düşünüyorum.

ANI SANDIĞI

Göç denilince benim aklıma çabucak mübadele geliyor. Stant göç temasının hangi tarafında, neyi kapsıyor? Göç konusunu, ferdî ve kolektif hafızaların göç olayını ve tecrübesini nasıl depoladığını, değiştirdiğini ve işlediğini düşünerek çalışmaya başladım. Bu çalışmalarımda göç objelerini kullandım. Göç kelam konusu olduğunda her bir obje, yüzleri ve sesleri hatırlamaya yardımcı olan ve tarihi olaylara tanıklık etmiş bir anı sandığıdır. Bir elbise askısı bile aile tarihinin bir sembolü ve tıpkı vakitte şahsî bir hafıza depolama aracı olabilir. Bu halde, ferdî tarih ve göç tecrübesiyle kontaklı binlerce benzeri obje mevcut. Benim için göçün en bariz maddi objesi, yerinden edilme tecrübesinin simgesi, çalışmalarımda da kullandığım bavuldur. Hafıza depolama öğelerini içeren en besbelli objedir. Benliğin ve konutun dönüşümünün gerçekleştiği bir cins üçüncü alanı yahut orta alanı temsil eder. Bu nedenle göçün etnografisiyle ilgilendiğimi söyleyebilirim. Müzelerde ve stantlarda göç objelerinin temsillerinin tahlilinin de çok geniş ve faydalı bir araştırma alanı açabileceğini düşünüyorum.

HAKİKATİ ARAMA

Yapıtlarınızda geçmişle bugün ortasında nasıl bir ilişki konseyi?

Sanat pratiğim büsbütün bakışımla hudutlu salt estetik bir kurgu alanı olmanın ötesinde hakikati arama gayretlerimin bir sonucu. Bunun için, şahidi olmayan tarihi olayların hafızası nerede, kaydedilmemiş olayların artlarında bıraktığı izler neler üzere asla sormakta vazgeçmeyeceğim sorularım var. Göstermek istediğim şey, tarihe dair makbul görüşleri değiştiren görsel temsillerle kültürel hafızanın nasıl inşa edilebileceği. Şiddet dolu geçmişi inkârcı bir kültürde anacak farklı bir kültürü şekillendirmenin yolunu açmak için hafızaya odaklanmak. Kültürel hafıza, şimdiki vakitte gerçekleşen, geçmişin geleceği şekillendirmeye devam ederken dahi daima olarak değişime uğradığı ve tekrar tanımlandığı bir aktiflik. Makul bir kalıp içerisinde sonsuza dek sabit değil, bilakis şekillendirilmeye ve tekrar tekrar müzakere edilmeye açık, ferdî olanla müşterek olanın, geçmiş ile geleceğin kesiştiği noktada duruyor. Oluşmakta olan ve sürekli “yapım halinde” bulunan bir hafızaya işaret ettiğinden sanat, medya ve kültür kaçınılmaz olarak öncü bir rol oynuyor. Kayıp Alfabe standında yer alan, hafıza ve göç objeleriyle, metal ve taş oluşumlarla, kitapla, ses ve imajlarla, kumaşla ve bronzla çalıştığım işler, geçmişi anlamlandırmaya ve etkilemeye yardımcı olduğu üzere onu içinde olduğumuz anda yine yazıp kaydetmeye de yarıyor