Gözüpek bir eylem ve fikir insanıydı… Ürettikleri ve destekledikleriyle tarihin ölümsüz sayfalarında yerini aldı: Yunus Nadi ve Cumhuriyet’i…

Kişilerin toplum hayatındaki kıymetleri yadsınamaz. Kimi insan yaşarken o denli işler yapmıştır ki tesirleri vefatından sonra da sürüp masraf. Yunus Nadi işte bu şahıslardandır. Kurduğu Cumhuriyet Gazetesi; Yunus Nadi’nin kişiliğini de aşıp ülkede kurumsal bir güç niteliği kazanmış, daima bir aktiflik kaynağı olmuştur.

Yunus Nadi, 28 Haziran 1945’te Cenevre’de bir ameliyat sırasında ömrünü yitirdi. Cumhuriyet’i esasen bir müddettir oğlu Az Nadi yönetmekteydi. Yunus Nadi’nin eşi Nazime Nadi; oğulları Az Nadi, Doğan Nadi, kızları Leyla Uşaklıgil, Nilüfer Nun doğal ortaklar olarak bir anonim şirket oluşturdular. İmtiyaz sahipliğini Nazime Nadi üstlendi. Cumhuriyet, yolunda ilerleyecekti…

Cumhuriyet’i anlamak için kurucusu Yunus Nadi’yi tanımak, bilmek gerekir. Nadi sadece bir gazeteci değil, tıpkı vakitte bir hareket adamıdır. Gözü pek, yiğit, kararlı, bedel ödeyen bir hareket adamıdır hem de… Yunus Nadi taraftır. Cumhuriyetten yana taraftır. Laiklikten yana taraftır. Aydınlanmadan yana taraftır. Bağımsızlıktan yana taraftır. İzmir’de birinci kurşunu sıkan Hasan Tahsin’in geleneğinden yana taraftır. Ali Kemal üzere gazetecilere karşı taraftır…

ÜÇ YIL MAHPUS CEZASI

1880 yılında Fethiye’de Seydiler köyünde dünyaya gelen Yunus Nadi, Rodos Adası’ndaki Süleymaniye Medresesi’nde ve Galatasaray Lisesi’nde okuduktan sonra hukuk tahsili gördü. Gazetecilik ve müelliflik hayatında Baba Tahir’in çıkardığı Malumat gazetesinde başladı. 1901’de idare zıddı zımnî bir derneğe katılmak kabahatinden üç yıl mahpusa mahkûm oldu ve Midilli Kalesi’ne gönderildi. Meşrutiyet’in ilan edilmesi üzerine İstanbul’a dönerek İkdam ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde yurt sıkıntılarını işleyen yazılarıyla dikkat çekti. 1910’da Selanik’te çıkan İttihat ve Terakki’nin yayın organı Rumeli gazetesinde başyazarlık yaptı ve sonraki yıl Mebusan Meclisi’ne Aydın milletvekili olarak katıldı.

1918’de kurduğu Yeni Gün gazetesinde işgal devletlerine karşı yazdığı yazılardan ötürü tutuklanacağını anlayınca 1920’de Ankara’ya kaçtı ve gazetesini Anadolu’da Yeni Gün ismiyle orada çıkarmaya devam etti. Birebir yıl Muğla milletvekili olan Yunus Nadi, Cumhuriyetin kurulduğunu bildiren kanun unsurunu Meclis’te okumuştu. 7 Mayıs 1924’te İstanbul’da kurduğu Cumhuriyet gazetesinde vefatına kadar başyazarlık yaptı.

Yunus Nadi’nin vefatının akabinde gazeteci müellif Fikret Adil kaleme aldığı “İki Hatıra” başlıklı yazısında bakın Nadi’yi nasıl anlatır…

‘BENZERSIZ ŞAHSİYET’

Bundan 20 sene kadar evveldi. Ankara’da Fresko Bar’ın üzerinde bir küçük odada oturuyordum. Bir akşam -daha doğrusu sabah, zira saat dört olmuştu- kapım vuruldu, açtım. Yunus Nadi göründü. Canı sıkılmıştı, benim orada olduğumu hatırlıyarak görüşmeye gelmişti. Odamda bir de küçük kütüphane vardı. Yunus Nadi oradan Baudelaire’in “Les fleurs du Mal”ini (Kötülük Çiçekleri) çekerek yüksek sesle okumaya başladı.

Bir tek söz ile mest olmuştu. Ben, Yunus Nadi’nin o vakte kadar bilmediğim bu tarafı karşısında hayretler içinde kalmıştım, onu, ondan hiç de aşağı kalmayan ve bu hayretimin artırdığı bir zevkle dinliyordum. Yunus Nadi, büyük Fransız şairinin şu mısrasını okuyordu:

– Et jamais je ne pleure et jamais je ne ris (Ve asla ağlamam ve asla gülmem) Birdenbire durdu, kitabı kaldırıp yere vurdu, büyük bir heyecan içindeydi. Sordum:

– Ne oldunuz üstadım?.

– Bu adama, dedi, dehşetli surette kızıyorum.

– Neden?

– Bütün benim hislerimi, niyetlerimi, yazmak istediklerimi daha evvelden yazmış da ondan.

Cumhuriyet gazetesinin başmuharriri Yunus Nadi Abalıoğlu yalnız Türk gazeteciliğinde değil, memleketler arası gazetecilik âleminde de eşine rastlanması pek güç bir şahsiyete sahipti. Yarım asra yaklaşan gazetecilik hayatında, onun kadar mesleğine sadık, mesleğinin icablarına hürmetkâr bir muharrir bulmak gerçekten imkânsızdır. Yunus Nadi, içinde bulunduğu koşullar ne olursa olsun, her gün bütün gazeteleri okur, gündelik makalesini yazardı.