Rahip Brunson krizi gibi: 19 Mart operasyonları sonrası yatırımcılar Türkiye’den çıktı!
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Katar İktisat Zirvesi’nde yaptığı konuşmada son devirde Türkiye’den kaçan yabancı sıcak paranın geri gelmeye başladığını tabir etti lakin yabancıların neden Türkiye’den kaçtığını lisana getirmedi. Bakan Şimşek’in dile getirmekten kaçındığı 19 Mart İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve Ekrem İmamoğlu operasyonlarının tesirinin göründüğünden çok daha ileri boyutlara ulaştığı Merkez Bankasının Mart 2025 Ödemeler İstikrarı bilgilerine yansıdı.
YERLİ SERMAYE ÇIKIŞI OPERASYONLARDAN SONRA ARTTI
Merkez Bankası’nın açıkladığı sayılarda en dikkat çeken gelişme operasyonlar sonrası yabancı sıcak paradan daha fazla yerli sermaye ve sıcak para çıkışının gerçekleşmiş olması. TÜSİAD Liderlerine yönelik soruşturmalar, operasyonlarda çok sayıda şirketin mal varlıklarına, banka hesaplarına el konulması, idarelerine kayyum atanmasının yerli sermayeyi ürküttüğü, döviz varlıklarında büyük çıkışlar yaşandığı Merkez Bankasının resmi datalarında açığa çıkıyor.
RAHİP BRUNSON KRİZİ VE 19 MART OPERASYONLARI
Verilere nazaran ocak ve şubat aylarıyla birlikte mart ayında çıkış yapan yabancı sıcak para fiyatı üç ayda 4 milyar 910 milyon dolara yükselirken, yerli sıcak para, yatırım sermayesi ve döviz mevduatı çıkışları yabancıların üç katını aştı. ABD Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’de terör örgütü üyeliği ve casusluk savıyla tutuklanan Rahip Andrew Brunson’ın hür bırakılması talebiyle 2018 Ağustos’unda Türkiye’ye yönelik yaptırım kararları üzerine yerli sermaye ve sıcak para çıkışında süratli artış yaşanmıştı. O periyotta yerli yatırımcılar ve sermayedarlar bir ayda 10 milyar 170 milyon doları yurtdışına çıkarttı.
Merkez Bankası’nın açıkladığı son bilgiler ise 19 Mart operasyonlarının yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para, yerli mevduat kaçışında yaşanan tahribatın çok daha ileri boyutlarda olduğunu gösteriyor.
Yurtiçi yerleşik yatırım sermayesinin mart ayında tahvil, pay senedi, döviz mevduatı olarak yurtdışına çıkarttığı kaynak meblağı 8 milyar 760 milyon dolar olurken, direkt yatırım sermayesi olarak bir ayda yurtdışına götürülen 688 milyon dolarla birlikte yerli sermaye çıkışları mart ayında 9 milyar 450 milyon dolara ulaştı.
Ödemeler istikrarı Net Kusur ve Noksan kaleminde (NHN) martta çıkış yapan kaynağı bilinmeyen 3 milyar 940 milyon dolarla birlikte yerlilerin bir ayda yurtdışına çıkarttığı meblağ 13 milyar 390 milyon dolar oldu. Yurt içi bankaların verdiği döviz kredileriyle yurtdışına çıkan 1 milyar 330 milyon dolar da eklendiğinde yurtiçi yerleşiklerin 19 Mart operasyonlarıyla birlikte Türkiye’den çıkardıkları fiyat 14 milyar 720 milyon dolara yükseldi.
YABANCI GELMİYOR YERLİLER GİDİYOR
Yabancı yatırım sermayesi kaçışını durdurabilmek için son iki aydan bu yana Hong Kong, Washington, New York, Londra, Dubai, Katar’da ikna çeşitlerine çıkan Bakan Şimşek ve Merkez Bankası Lideri Fatih Karahan’ın bu uğraşlarının yetersiz kaldığı Merkez Bankası’nın resmi datalarına de yansıyor. Şimşek’in ‘yabancılar geri dönmeye başladı’ açıklamalarına karşılık yerli yatırım sermayesi, yerli sıcak para yaşanan siyasal tansiyonlardan, her gün bir yenisi başlatılan yargı operasyonlarından ürkmüş görünüyor.
BYD ÖRNEĞİ
Bir ayda 14 milyar doları aşan kaynağın yurtdışına gitmesi, yerli sermayedeki yatırım iştahının azaldığını, öngörülemezlik ve itimat probleminin aşılamadığını gösteriyor. Son periyotta Türkiye’ye yönelik en büyük yabancı yatırımlardan birisi olan Çinli BYD’nin Manisa’da gerçekleştireceği araba yatırımı için sağlanan harika teşvikler, ücretsiz arazi tahsisleri, yatırım ve vergi indirimleri, muafiyet ve istisnalara karşın Avrupa merkezini Macaristan’da kurma kararı alması yabancı sermayenin de Türkiye’ye aralı olduğunu gösteren bir başka sıcak gelişme.
Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) çok sayıda fabrikanın satışa ya da kiraya çıkartılırken geçen yılın son çeyreğinden bu yana devletin sağladığı güç, finansman, vergi, istihdam muafiyetlerine karşın teşvik evraklı yatırımlarda süratli formda geriliyor. Buna ek olarak dokumacılık, konfeksiyon, beyaz eşya, güçlü tüketim malları üreten çok sayıda tesis Mısır, Cezayir, Fas, Tunus vb. Kuzey Afrika ülkelerine ya da Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya üzere Doğu Avrupa ülkelerine taşınıyor. Tüm bu gelişmelere Merkez Bankası datalarına yansıyan milyarlarca dolarlık yerli sermaye ve mali kaynağın yurtdışına çıkarılması yanında yanı sıra gerçek bölümün, üretici ve imalatçıların da Türkiye’den çıkışa geçtiğini işaret eden bir öteki değerli gösterge.
Dolayısıyla artık gizlenemez hale gelen somut tablo, siyasi maksatlarla yürütülen operasyonların yerli sermaye ve yatırımlarda yarattığı hasarın giderek yayıldığını, önümüzdeki devirde bu tahribatın büyümesi ihtimalinin arttığını ortaya koyuyor. Son devirde yaşanan gelişmelerle durma noktasına gelen yabancı sıcak para ve yatırım sermayesi girişlerinin yanı sıra yerli sermaye üzerindeki negatif tesirin daha ileri boyutta olduğu, yerli yatırım sermayesindeki tedirginliğin yabancılardan daha büyük olduğu görülüyor.
