Türker Süer’in yönetmenliğini yaptığı ‘Gecenin Kıyısı’ vizyonda – Kaostaki kardeşler

Türker Süer’in birinci uzun metraj sineması “Gecenin Kıyısı”, milletlerarası prömiyerini Venedik Orizzonti Extra’da, Kuzey Amerika prömiyerini ise Toronto Memleketler arası Sinema Şenliği’nde yaptı. 31. Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde Yılmaz Güney Mükafatı, en güzel kurgu mükafatı (Rainer Nigrelli), en düzgün erkek oyuncu mükafatı (Ahmet Rıfat Şungar) ve 35. Ankara Sinema Festivali’nde en iyi görüntü yönetmeni (Matteo Cocco) mükafatını aldı.

Ahmet Rıfat Şungar ve Berk Hakman’ın başrollerini paylaştığı sinema, Fethullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) 15 Temmuz’daki darbe teşebbüsünde kardeşi Kenan’ı (Berk Hakman) askeri mahkemeye teslim etmesi gereken subay Sinan’ın (Ahmet Rıfat Şungar) kıssasını takip ediyor. Süer, 15 Temmuz’un kaosunu anlatının bir kesimi olarak kullanıyor, itaat-itaatsizlik, sadakat, sorumluluk üzere kavramları sorguluyor.

Ses tasarımı, manzara direktörlüğü, özgün müzikleriyle dikkat alımlı bir sinema tecrübesi sunan filmin yönetmeni Türker Süer’le konuştuk.

Süer ve Aman bir ortada.

– Gelmiş Geçmiş En Âlâ Baba, Kardeşler ve Gecenin Kıyısı… İki kısa kurmaca, bir uzun kurmaca lakin üç aile ve kardeşler ortasındaki sorunlu bağlantılar yumağı. Sinemalarınıza bu kadar tesir etmesinin nedeni nedir bu “kardeş” sorgulaması?

Bu çeşit şeyler ebediyen ilgimi çekmiştir. Hele ailenin içindeki yaşananlar, zira seçemiyorsun aileni. Farklı ilgilerde sevmediğin bir şeyi görürsen ya da huysuz biriyse kontağını kesersin. Ancak işte ailede olmuyor ve bu zoraki alaka bence çok değişik. Zira mecbursun.

– Siz kardeşinizle nasıl geçiniyorsunuz?

Onu hapishaneye götürüyorum sürekli… (Gülüyor) Hayır hayır, çok âlâ geçiniyoruz.

‘İNSANLARA GÜVENMİYORLAR’

– Gecenin Kıyısı’na gelelim. İlham nerede geldi?

Ben Almanya’da yaşıyorum, orada doğdum, orada büyüdüm, orada yaşıyorum. Fakat olağan ki buradaki olup bitenleri daima takip ediyorum hatta ailem var burada. Çok derin bir bağım var benim Türkiye’ye karşı. Bir gün gazetede gördüğüm bir haberden sonra ilham geldi aslında. Eski HDP Eş Genel Lider Yardımcısı Aysel Tuğluk’un annesinin cenazesi taarruza uğramıştı. “Bütün bu nefretten ötürü insanlığımızı kaybedeceğiz” üzere bir cümle okumuştum. Bu öfke, bu nefret nereden geliyor, diye düşündüm. Beşerler güvenmiyorlar birbirlerine, Bu nereden geliyor, bu türlü bir yerde yaşamak ne demek, beşerler hangi stratejilere başvuruyor üzere sorgulamalara başlamıştım.

– Asker bir baba, iki subay kardeş. İkisi de birbirine zıt. Fakat en nihayetinde iki kardeş, bir kaosun içerisinde yeniden birbirine kalıyor ve kimi diyaloglarla, vermek istediğiniz iletisi alıyoruz. Disiplin, sorumluluk, sadakat, adanmak üzere kavramlar üzerinden şekillenen bir ileti. Yazan ve çeken olarak siz ne söylersiniz?

Şunu çok net bir biçimde söyleyebiliyorum, mesajım yok. İzleyici bu sinemada bir ileti görüyorsa ona karşı değilim. Bahsettiğin kavramlar da yanlış değil bu ortada. Fakat benim gayem o değildi. Ben de bir sinema izlersem yahut kitap okursam ben de orada bir şeyleri görürüm doğal ki, Lakin şunu söyleyebilirim, iletiden fazla tahminen bir teklif olabilir, bir şey teklif ediyorum ben izleyiciye. Gel bunun üzerine konuşalım, diyorum.

– Pekala bu teklifin çerçevesi kardeşlik çatışması kavramı üzerinden mi, kutuplaşma kavramı üzerinden mi, yoksa başka bahsettiğim kavramlar üzerinden mi şekillenir?

Mesela sadakat kavramı, yazarken bu benim için katiyetle kıymetliydi. Mesela sistem. Bu sistem ordu olabilir, aile de olabilir. İnsan bir sisteme sadık, kendine sadık kalabilir mi, diye bir soru var ortada benim için. Bunun üzerine düşünmek, tartışmak. Lakin o bahsettiğin başka kavramlar da mutlaka sinemanın içinde yer alıyor.

‘BÜYÜK KAOS VAR’

– Adana’da gösterim sonrasında, “15 Temmuz’u öyküye daha sonra ekledim” demiştiniz. Öncelikle bunu niye 15 Temmuz üzerinden anlatmak istediğinizi sormak istiyorum. Zira Türkiye’de 15 Temmuz’la ilgili şimdi pek dişe dokunur iş göremedik.

15 Temmuz, evet, yazmaya oturduğumda bu türlü bir fikrim yoktu lakin ondan sonra yola çıktıktan sonra nitekim çok süratli bir halde girdi. Zira orada kuşku var. Birbirimizden şüpheleniyoruz. 15 Temmuz da tam olarak o denli. O gece tam olarak ne olduğunun bilinmesi. Müellif olarak söylüyorum, bana orada ana karakterin dünyasını alt üst edecek bir şey lazım. Kapsamlı olarak sorgulayacak ve işte inandıkları palavra mı palavra değil mi, nasıl davranacak, temel yüzünü gösterebilecek mi? O gece, tam benim bahsetmek istediğim şeyleri güya simgeliyor. Evet, büyük bir kaos var ortada. Evet motamot, motamot. Kimin ne olduğu aşikâr değil. İnsani seyahatlere kenara koyarsak bu yani anlatım açısından çok farklı bir şey.

– 15 Temmuz konusu özelinde sormak istersem, biraz ortada durduğunuz konusunda kimi tenkitler var. Ya da “kıyı”sında yüzdüğünüz ile ilgili eleştiriler… Siz neler söylersiniz?

Bu eleştiriyi anlayabiliyorum. Yanlışsız da zira benim gayem de öyleydi. Az evvel söyledim, biz o gece tam olarak neler oldu, bilmiyoruz. Bilenler vardır elbette lakin benim gördüğüm, araştırdığım haliyle, bir bilinmemezlik var ortada. Benim için çok farklı olan şey işte o beşerler o denli bir durumda nasıl görünüyorlar, nasıl reaksiyon gösteriliyor birbirlerine. Tercih buydu aslında. Korktuğum ya da çekindiğim için girmemek değidi. Temel olarak kardeşlik kıssası.

– Sinemadaki kardeş iki subayın babası da subay ve o da Ergenekon-Balyoz mağduru anladığımız kadarıyla. Çekim öncesinde, evresinde mağdurlarla ya da askeri kaynaklarla görüştünüz mü, dayanak aldınız mı?

Ergenekon-Balyoz mağdurları ile görüşmedim. Lakin takip ediyordum, ayrıyeten ferdî olarak bu çeşit şeyleri araştırdım. Askeri kaynak olarak iki şahısla görüştüm fakat Ergenekon-Balyoz bahislerini konuşmadık. Ancak orta sıra bir şeyler söyledi ancak daha çok askerlik kavramı üzerinden konuştuk. Bütün bu şeylerin yanlışsız dürüst bir formda temsil edilmesi değerliydi benim için.

‘HAYALİM GERÇEKLEŞTİ’

– Ahmet Rıfat Şunlar ve Berk Hakman tercihlerinizi sorayım o zaman…

Filme birinci katılan oyuncu Ahmet Rıfat Şungar’dı. Sinemaya başlamadan evvel de o aklımdaydı. Berk Hakman da o denli. Ahmet ve Berk zati güzel arkadaşlar. İkisinin ortasında çok hoş bir dinamik olduğunu düşünüyorum. İkisi de çok farklı stilde oyuncular lakin bir ortaya geldiklerinden hoş bir güç ortaya çıkıyor. Karakterlerin ikisine de hani derler ya “cuk oturuyor” diye, o denli olduğunu düşünüyorum.

– Şenlik seyahati bitti, artık izleyiciyle buluşacak sinemanız. Nasıl yansılar aldınız bugüne dek?

Türkiye’de olmak, sinemamın Türkiye’de gösterilmesi çok kıymetli, beni çok heyecanlandırıyor. Adana ve Ankara’da izleyicilerin reaksiyonu beni çok keyifli etti. Hoş reaksiyonlar aldık. Ben çocukken direktör olmak ve sinema çekmek isterken, hayalim Türkiye’de bir sinema çekmekti. Ve o hayalim gerçekleşti. Onun için nitekim çok memnunum ve duygulandım.