Ücret politikaları sınıfsal farkları eritti, artık herkes örgütsüz ve güvencesiz: Beyaz yaka çıkmazı

Türkiye’de 2021’den bu yana derinleşen ekonomik kriz, iş piyasasındaki sınıfsal ayrımları silikleştirirken, beyaz yakalı çalışanları da süratle proleterleştiriyor. Eğitim, işyükü, kıdem üzere kriterler maaşlara artık yansımıyor. İktidarın ve şirketlerin fiyat siyasetleri, beyaz yakalıları da fakirleşen ücretliler sınıfına dahil etti. Gerek iktidar, gerekse şirketlerin fiyat siyasetlerinde öncelik verdiği şey, çalışanların kaybını telafi etmek değil. Mavi yaka gayret gücünü kullanarak, pazarlık yaparak hakkını almaya çalışırken beyaz yakalılar ise örgütsüz ve garantisiz. Fiyatları yıldan yıla minimum fiyata yaklaşıyor. “Beyaz yakalı” olarak tabir edilen çalışanların yoğunlukta olduğu işkollarına bakıldığında, banka finans alanı hariç, ortalama örgütlenme oranı yüzde 10’un üzerine çıkmıyor. Geçen ay İzmir’de yaşanan grev sırasında kamuoyunda birinci defa iki kesim ortasında fiyat farklılığı tartışıldı.

Çalışma ekonomisti Prof. Dr. Aziz Çelik, beyaz yakalıların örgütlenme şuurunun zayıflığının temelinde neoliberal fikirlerin olduğunu belirtti. Bireyciliğin temel sıkıntıyı görmeyi engellediğini vurgulayan Çelik, “Anlaşılmayan şey şu: Düşük maaşların sebebi sendikalı ya da fiyatları daha yüksek olan emekçiler değil. Sıkıntı bölüşüm bağlarının makûs olması. Bu tavrın asıl sebebi 12 Eylül sonrası yaratılan ve ANAP ve AKP devrinde güçlenen ‘gemisini kurtaran kaptan’ ideolojisidir” dedi.

Mavi yakalı-beyaz yakalı ayrımının kıymetsiz olduğunu söyleyen Çelik, beyaz yakalılarda sendikalaşma oranının çok düşük olduğuna dikkat çekerek “Onlar da artık yeni proleterlerdir. Tek farkları giysileri ve diplomaları” yorumunu yaptı.

HINÇ VE ÖFKE TOPLUMU

İstanPol Araştırma Yönetim Kurulu Üyesi ve Sciences Po Paris’te siyaset bilimci Alphan Telek, ülke yöneticileri ve işverenler hariç herkesin büyük bir güvencesizleşmenin içinden geçtiğini belirtti. Yüksek tahsilli bireylerin iş piyasası içerisindeki avantajlarını kaybettiğine dikkat çeken Telek, bunu Türkiye’nin teknolojiye gereğince yatırım yapmamasıyla; üniversitelilere ve yüksek yetenek işlere gereksinimin azalmasıyla açıkladı. Telek, grev ve hareketler üzerinden yaşanan tartışmaya “Bir toplumsal ahlak aşınması var. Herkes birbirini suçluyor. Prekaryalaşma kaynaklı hınç ve öfke, toplumun her kademesinde var. Siyasetçiler ise bu öfkeyi sorunun kaynağına yönlendirmiyor” dedi.

Beyaz yakalıların fiyat üstünlüğünü kaybetmekle ilgili toplumsal medyada gözlemlenen öfkesine ait ise sosyolog Hakan Koçak, “İşçi sınıfının farklı kısımları her devir karşı karşıya getirilmiştir, bu temel bir stratejidir. Gayretin en kıymetli ve sıkıntı kısmı, sınıfın bütünlüğünü sağlamak. Fiyatlı kesitin avantaj sağlaması, kendi içindeki bölünmeyi aşmasıyla mümkün olabilir” dedi.

‘ESNEK ÖRGÜTLENME ARAÇLARI GELİŞTİRMELİ’

Çeşitli işkollarından beyaz yakalı çalışanlar bir devir alternatif örgütlenme faaliyetlerinde bir ortaya gelmiş, bu platformaların ömrü uzun olmamıştı. Onlardan biri, 2012-2021 ortasında beyaz yakalılarla sendikalar ortasında köprü olma emeliyle kurulan “Kaç Bize Gel” idi. Kurucularından Av. Hikmet Topal, şunları anlattı:

Beyaz yakalılar, kaybedecekleri ve riske ettikleri çok fazla olduğu için, ekonomik ve toplumsal kriz periyotlarında sınıfın en zayıf halkasını teşkil etmekte. Bu türlü devirlerde beyaz yakalılar kendi hayatlarına daha fazla ağırlaşıyor.

Sendikalar, beyaz yakalı personellerin sosyolojik farklılıklarını gözeten, esnek örgütlenme araçları geliştirmeli. Eksiklerimiz kabul etmek, nelerin mümkün olabileceğini görmek açısından başlangıç noktası olabilir.